Hava çok soğuktu. Etrafta koşturan insanların arasında çıplak ayakları, incecik sesi ile evde bulunan annesine yemek götüre bilmek için kibrit satan bir kız çocuğu… Yılbaşı akşamı idi. O gün, küçük kız caddenin karşısına geçerken düşürmüştü ayaklarındaki terliği iki yaramaz çocuk terliklerini alıp kaçmışlardı. Buz gibi yerlere çıplak ayaklarla basıyor, kimse onun farkına bile varmıyordu. Bu gün hiç kibrit satamamıştı bu yüzden de eve dönmüyordu.
Hatırlıyor musunuz? Çok ünlü masalın satırlarını… Kibritçi kızın hikayesini hatırlıyor musunuz? Biliyor musunuz? Bu bir masal ama aslında bir yaraya parmak basıyor.. Çocuğunuzu öpüp ,uyutmadan önce anlattığınız masalın başka bir çocuğun gerçeği olduğunu biliyor musunuz? Kaç çocuğun tehlike koşullarda , az bir ücret karşılığında ve saatlerce çalıştığını…Kaç çocuğun okula gidemediğini… Kaç çocuğun ailelerinin geçimine katkıda bulunmak zorunda olduğunu…Bu yüzden de akranlarıyla vakit geçirmelerine, oyun oynamalarına ve boş zamanlarını değerlendirmelerine engel olduğunu… Biliyor musunuz?
Kimi zaman onları bir atölyede çırak olarak görüyoruz, kimi zaman bir tarım işçisi olarak, kimi zaman ise zorla çalıştırıldıklarına şahit oluyoruz ancak birçoğumuzun aklına bunun bir çocuk hakkı ihlali olduğu gelmiyor. Bugün 20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü…Öğrendiklerimi, size de anlatmak isterim. Belki öğrendiklerimiz farkındalık yaratır bir çocuğun hayatında ki güzel dokunuş oluruz.
Çocuk ve Çocuk İşçi Nedir?
Daha erken yaşta ergin olsa bile, on sekiz yaşını doldurmamış kişi çocuk olarak ifade edilir.
Çocuk işçilik ise çocukların, çocukluklarını yaşayamamasına, eğitim ve temel haklarından mahrum kalmasına ve dolayısıyla sağlıklı fiziksel ve zihinsel gelişimlerini engelleyen zararlı işler olarak tanımlanıyor.
Çocuklar Nerede Çalıştırılıyor?
Dünyada çocuk işçilerin %70.9’u tarım, % 11.92’i sanayi ve % 17.2 hizmet sektöründe çalışıyor. Sanayide çalışan oran düşük olmasına rağmen, çocuklar en fazla riske sanayi işlerinde maruz kalıyor; bu alanda çalışan çocukların üçte biri tehlikeli işlerde çalışıyor.
Yasalar Ne Diyor?
Anayasa’nın 50. maddesinde, “Kimse yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz; küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar, ücretli hafta sonu ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir” ifadeleri yer alıyor. Ayrıca İş Kanunu’nun 71. ve 85. maddelerinde 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılmasının yasak olduğu belirtilmiştir. 14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimi tamamlamış çocukların hafif işler dışında çalışmaları, 16 yaşını doldurmamış çocukların bazı ağır ve tehlikeli işlerde çalışmaları, 18 yaşını doldurmamış çocukların çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerinde çalışmaları, çocuk işçiliği kapsamındadır. Okul öncesi çocuklar ile okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir.
Peki. Çocuk İşçiliği Verileri Nelerdir?
Dünyada ve Türkiye’de bu konuda yapılan çalışmalara rağmen çocuk işçi rakamları Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 2017 tahminlerine göre dünyada 5-17 yaş arasında olan yaklaşık 218 milyon çocuk, ekonomik bir faaliyette çalıştı. Bunun 152 milyonu, çocuk gelişimine uygun olmayan işlerde çalıştı ve 73 milyonu tehlikeli işlerde yer aldı.
Yaş grubuna göre çocuk işçilik oranlarına bakıldığında çoğunlukla yaşça küçük olan grubun gelişimlerine uygun olmayan işlerde yer aldığı söylenebilir.
5-11 yaş grubu %48
12-14 yaş grubu %28
15-18 yaş grubu %24 hâlâ çok yüksek seyrediyor.
Ülkemizde her beş çocuktan biri işçidir. İSİG verilerine göre 2013-2018 yılları arasında en az 319 çocuk işçinin yaşam hakkı ihlal edilmiştir. İş cinayetlerinde yaşamını yitiren 319 çocuğun 100’ü 14 yaş ve altındadır. Yani çalışması yasak olan yaş grubundadır. Her beş çocuktan birinin işçi olduğu ülkemizde, iş cinayetine kurban giden yirmi işçiden biri çocuk işçidir. Sırf bedava ya da ucuz iş gücü elde etmek uğruna binlerce çocuğun hayatı tehlikeye atılmaktadır.
Çocuk İşçiliğinin Temel Nedenleri Nelerdir?
Çocuk işçiliği sorunu, çok nedenli ve çok boyutlu bir yapıya sahiptir. Çocuk işçiliğine sebep olan faktörlerin hepsi birbiri ile yakından ilişkilidir. Bu faktörlerin başında yoksulluk ve işsizlik gelmektedir. Ebeveynlerin işsizliği ve yetersiz hane halkı geliri, çocukların çalışmalarına neden olmaktadır. Bunun yanı sıra, gelir kaynakları kıt olan ailelerin çocuklarını okula göndermekten kaçınması ve eğitimsizliği çocuk işçiliği sonucunu doğurmaktadır.
- Yoksulluk
- Eğitim Hizmetlerinden Yararlanamama/Erişememe
- Kırdan Kente Göç
- Yetişkin Aile Bireylerinin İşsizliği
- Geleneksel Bakış Açısı
- Mevzuatın Eksiklikleri ve Etkin Uygulanamaması
- İşverenlerin Çocuk İşgücü Talebi
- Düzensiz Göç
Türkiye’de çocukların çalışma nedenlerine bakıldığında ilk sırada %35,9 ile “hane halkının ekonomik faaliyetine yardımcı olmak” geliyor. Bunu %34,4 ile “iş öğrenmek, meslek sahibi olmak” %23,2 ile “hane halkı gelirine katkıda bulunmak” izliyor. Çocukların %6,4’ü ise “kendi ihtiyaçlarını karşılamak” amacıyla çalıştığını beyan etmiş.
Çocuk İşçiliği İle Nasıl MÜCADELE Edebiliriz?
Çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılması kalıcı ve yeni politikalara bağlıdır. Çocuk yoksulluğuna karşı önlemler alınmalıdır. 2018 yılı Hükümet tarafından Çocuk İşçiliği İle Mücadele Yılı ilan edilmesine rağmen çocuk işçiliğinin azaltılması yönünde bir adım atmadığı ortadadır. 2018 haziran ayına kadar yalnızca 23 işyerine çocuk işçi çalıştırdığı için para cezası verilmiştir. Çocuk işçiliği ile mücadelede başarılı olabilmek için çocuk hak ihlallerinde cezasızlık son bulmalıdır. Denetimler etkin ve sıkı bir şekilde yapılmalı, caydırıcılığı olmalıdır. 4+4+4 eğitim sistemine geçiş ile çocuk işçiliğinin de arttığı gözlemlenmiştir. Eğitim politikalarında reform yapılmalıdır. Toplumsal farkındalık artırılmalıdır. Çocuk işçiliği yasaklanmalıdır. Çocuk hakları ve çocuk işçiler 12 Haziran ve 23 Nisan gibi günlerde değil geri kalan günlerde de hatırlanmalıdır.
Temelinde bir insan hakları sorunu olan çocuk işçiliğin önlenmesi, çocukların eğitimlerine devam etmesi ve çocuklukların sağlıklı bir şekilde yaşayabilmeleri için toplumun tüm kesimlerine önemli görevler düşüyor. Hayatımdan bir anekdot daha paylaşmak isterim. Akşam üzerine doğru bir gün… Balkondan bakıyoruz. Bir çocuk kağıt topluyor. Arabası kendinden büyük zar zor… Annemde çocuğa seslendi. ‘‘Seni kim çalıştırıyor.’’ dedi. Çocuk da ‘‘Anne!’’ cevabını verdi. Yapma dediğini sen daha çok küçüksün dedi. Çocuk boynunu büktü, dudağı büzüldü, elleri yukarı kaldırdı. Ne yapabilirim gibi bir ifade oluştu. Ne zaman küçük bir çocuk görsem bu ifadeyi hatırlarım. Coğrafya kader midir gerçekten? Bir masal ile başladım. Nazım Hikmet’in Kız Çocuğu şiirinin satırları ile noktalamak isterim sözlerimi…
Çalıyorum kapınızı, teyze, amca, bir imza ver.
Çocuklar öldürülmesin şeker de yiyebilsinler.
Kaynakça:
https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/1322/cocukisciligimucadele_2017_2023_tr.pdf
https://koruncuk.org/post/dunyada-ve-turkiye-de-cocuk-isciligi_55
ve Av. Gamze Pamuk ATEŞLİ (Bursa Barosu Çocuk Hakları Komisyon Üyesi)
TEŞEKKÜR EDERİZ…
Bir Yorum