ATATÜRK VE ŞARKILAR

Atatürk ve Şarkılar 

Atamızın müziğe, sanata ve sanatçıya verdiği değeri bilmeyenimiz yoktur. Şimdi ona yaraşır bir anma günü olsun istedim ve onu bu yönüyle de hem dinleyerek bir yandan da okuyarak anlayalım istedim. 

Atatürk, Türk milletini çağdaş uygarlık seviyesine çıkarmak sadece devlet idarelerinde değil, sosyal hayatta da yenilikler yapmıştı… Onun zamanında müzik öğretmeni yetiştirmek amacıyla Musiki Muallim Mektebi açıldı. İstanbul Darülelhan Şark Musikisi Şubesi’nin adı İstanbul Konservatuarı olarak değiştirildi. Döneminde Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası kuruldu.

Ankara’da “Musiki Muallim Mektebi” kuruldu (1924)

“Mızıka-i Hümayun” Ankara’ya taşınarak “Riyaset-i Musiki Heyeti” adını aldı (1924)

İstanbul Belediye Konservatuvarı kuruldu (1926)

1927 yılından itibaren Avrupa’ya müzik öğrencisi gönderildi. Cemal Reşit Bey, Ulvi Cemal Erkin, A. Adnan Saygun, Necil Kazım Akses, H. Ferit Alnar gibi tanınmış kompozitörlerimiz bu imkandan faydalandı.

Atatürk ‘Bizim hakiki musikimiz’ dediği halk müziğimizin derlenmesine ve kompozitörler tarafından işlenmesine çok önem veriyordu.

Ulu Önder, 1 Kasım 1934 konuşmasında halk müziği derlemelerinin yapılacağını, derlenecek ezgilerin genel musiki kuralları içersinde işlenmesini, böylece Türk müziğinin evrensel müzik seviyesine yükselebileceğini belirtmişti.

Ankara Devlet Konservatuvarı kuruldu (1936)

Gazi Terbiye Enstitüsü Müzik bölümü kuruldu (1937)

Ankara’da Askeri Müzik Okulu öğretime açıldı (1938)

 Atatürk’ün döneminden 1953 yılına kadar derleme gezileri yapıldı ve aşağı yukarı bütün iller dolaşılarak 10.000 civarında ezgi derlendi.

Atatürk müzik ile ilgili yaptığı yeniliklerin yanında elbette iyi bir dinleyiciydi de… Yemen Türküsü, Atatürk’e hayatlarını kaybeden gençleri ve askerleri hatırlatırdı. O kadar çok severdi ki o türküyü ne zaman dinlese gözyaşlarını tutamazdı.

Ünlü müzisyen Neyzen Burhanettin Ökte’nin anılarına göre Atatürk’ün gazel ve türkülerden ‘Ben şehid-i badeyem dostlar demim yad eyleyin’, ‘Yeter artık çeker oldum şu cihanın gamını’, ‘Yarab ne eksilirdi deryay-i izzettinden’, Rast makamı şarkılardan ‘Nihansın dideden ey mest- i nazım. Bana sensiz cihanda car ne lazım’, ‘Habgah-ı yare girdim arziçün ahvalimi, Bu perişan halini gördüm unuttum halimi’, Nihavend makamından ‘Olsa da muhabbetle hakikat mi olur’ ve ‘Aşk ateşi sinemde yine şule feşandır’ gibi şarkıları çok seviyor ve bizzat okuyordu.

Atatürk’ün Münir Nurettin, Safiye Ayla, Müzeyyen Senar ve Melek Erdik gibi usta sanatçıları sevdiği biliniyor.

Atatürk’ün Müzeyyen Senar ve Safiye Ayla’yı çok sevdiği de kaynaklarda geçiyor… Safiye Ayla, Atatürk adına düzenlenen konserde ‘Yanık Ömer’ adlı şarkısını okumuştu.

Müzeyyen Senar’ın anılarına göre, sanatçı 1936’nın Aralık ayında Atatürk tarafından huzuruna çağrılıyor. Dolmabahçe Sarayı’na giden Müzeyyen Senar ve Necati Tokyay, Şükrü Tunar, Nubar Tekyay, Selahattin Pınar, Kemal Niyazi Seyhun, Yorgo ve Aleko Bacanos, Atatürk’ün şarkı seçimini bekliyor. Atatürk ise Senar’ın şarkı defterinden Tatyos Efendi’nin Hicazkâr şarkısını seçiyor. Atatürk, o konserde Senar’a hayran kalıyor.

İşte Atamızın severek dinlediği, bazende keyiflenerek söylediği o şarkılar; 

. Yanık Ömer ( https://www.youtube.com/watch?v=frZdc9zHeyM )

. Kırmızı Gülün Alı var ( https://www.youtube.com/watch?v=yTKdDD_8Nw4 )

. Sobalarında Guru da Meşe Yanıyor Efem ( https://www.youtube.com/watch?v=Vy8ncHgr9Ec )

. Çökertmeden Çıktımda Halilim ( https://www.youtube.com/watch?v=GjCQxHRTMt8 )

. Mehrali Bey Ağıtı ( https://www.youtube.com/watch?v=scMtAgyT5UU )

. Ata Barı (Artvin yöresine ait bir halk oyunu olan ve eskiden “Artvin Barı” olarak bilinen, 1936 yılında Atatürk’ün karşısında oynanan yöresel oyun Atatürk’ün çok beğenmesi üzerine Atabarı olarak adlandırılmıştır.) ( https://www.youtube.com/watch?v=HC0hsJoYiEo )

. Mızıka Çalındı Düğün mü Sandın ( https://www.youtube.com/watch?v=qTcVMH5rNeE )

. Köroğlu Solağı ( https://www.youtube.com/watch?v=IXK968M0FLQ )

. Dağlar Dağlar Alişimin Kaşları kare ( https://www.youtube.com/watch?v=H6zR_hzOq7Y )

. Sarı Zeybek ( Atatürk’ün son 300 gününü anlatan film müziği içinde kullanılmıştır.) ( https://www.youtube.com/watch?v=-73jXTEW8_c ) 

. Havada Bulut Yok (Yemen’e gidip dönemeyen askerler için dinlermiş) ( https://www.youtube.com/watch?v=vLbGS09WN5Q )

. Kışlalar Doldu Bugün ( https://www.youtube.com/watch?v=UIwmW5YHvpk )

. Atladım Bahçene Girdim ( https://www.youtube.com/watch?v=haCqm80izoM )

. Cana Rakibi Handan Edersin ( https://www.youtube.com/watch?v=ClcRdho3fEo )

. Dayler Dayler, Viran Dayler ( https://www.youtube.com/watch?v=pypDVYV6zEw )

. Hab-gah-ı Yare Girdim Arz İçin Ahvalimi ( https://www.youtube.com/watch?v=prMDSYLJyd0 ) 

. Köşküm Var Deryaya Karşı ( https://www.youtube.com/watch?v=hgTUbcL760M )

. Mani Oluyor Halimi Takrire Hicabım ( https://www.youtube.com/watch?v=vJcctaP3AsU )

. Vardar Ovası ( https://www.youtube.com/watch?v=5r2MzXLlvlo ) 

. Şahane Gözler Şahane ( https://www.youtube.com/watch?v=TVxEPW3PkBM ) 

. Kimseye Etmem Şikayet ( https://www.youtube.com/watch?v=HDIBU25z6X4 ) 

. İzmirin Kavakları ( https://www.youtube.com/watch?v=JgMclacQZf8 ) 

. Sigaramın Dumanı ( https://www.youtube.com/watch?v=8j-IHZW6u-w ) 

. Asker Yolu Beklerim ( https://www.youtube.com/watch?v=cXMJc46I3BI )

. Çile Bülbülüm Çile ( https://www.youtube.com/watch?v=TwkSKx3Md3Y ) 

. Değirmene Un Yolladım ( https://www.youtube.com/watch?v=FzhYlMHzMto ) 

. Fikri’min İnce Gülü ( https://www.youtube.com/watch?v=b0CQkKl5uYI ) 

. A Benim Mor Çiceğim ( https://www.youtube.com/watch?v=QvUSR5e4HwA ) 

. Akşam Oldu Yine Bastı Kareler ( https://www.youtube.com/watch?v=8lFdN19MTJk ) 

. Şu Dalmadan Geçtin Mi? ( https://www.youtube.com/watch?v=9yP4pR_zec8 ) 

. Pencere Açıldı Bilal Oğlan ( https://www.youtube.com/watch?v=UBCvSzVy1Ak ) 

. Hoş Gelişler Ola Mustafa Kemal Paşa ( https://www.youtube.com/watch?v=jeTDidvpVfw ) 

. Kışlalar Doldu Bugün ( https://www.youtube.com/watch?v=UIwmW5YHvpk )

. Mehrali Bey Ağıtı ( https://www.youtube.com/watch?v=scMtAgyT5UU ) 

. Selanik Türküsü ( Bir Fırtına Tuttu Bizi- https://www.youtube.com/watch?v=O1IAn0nYiIU )

– Çalın Davulları ( https://www.youtube.com/watch?v=IfQM_AGvM10 ) 

– Bülbülüm Altın Kafeste ( https://www.youtube.com/watch?v=pThuxkPZB8U ) 

. Benim Tatlı Esmerim ( https://www.youtube.com/watch?v=Jh5DsS0Ka-Y ) 

. Bahçenizde Bir Gül Olsam Koklar mısın Gülümden ( https://www.youtube.com/watch?v=N7b5q0O5aLI ) 

. Söyle Ruhum Sevdan Beni Kaç Yıl Yakacak ( https://www.youtube.com/watch?v=91N-Ei4NbzI ) 

. Aşk Denilen Cellata ( https://www.youtube.com/watch?v=a_pNHDYFuDs ) 

. Gelin Havası ( https://www.youtube.com/watch?v=Ft2jixZZfmQ ) 

. Pehlivan Güreşleri Havası ( https://www.youtube.com/watch?v=CH7WMmYkbpY ) 

. Aman Beyim ( https://www.youtube.com/watch?v=eKiFlLPTWAE ) 

. Kadın Kıyma Canıma ( https://www.youtube.com/watch?v=MgSsNtNSpjs ) 

. Çeşmesinin Üstüne ( https://www.youtube.com/watch?v=6tuNi_N_FgY ) 

. Beni Sevmez Biliyorum ( https://www.youtube.com/watch?v=TmRkRhDTKPA ) 

. Gözlerim Arıyor Seni Her Yerde ( https://www.youtube.com/watch?v=nAHMmq1EJIw ) 

. Ayrılamam Ölsem Bile ( https://www.youtube.com/watch?v=P0NXyCupY6M ) 

. Dağları Hep Kar Aldı ( https://www.youtube.com/watch?v=YCPhnAxHCms ) 

. Gönül Durmaz Su Gibi Çağlar ( https://www.youtube.com/watch?v=AIZ5UgSTjXs ) 

. Girdi Gönül Aşk Yoluna ( https://www.youtube.com/watch?v=0WUMVSaq-YE ) 

. Gözüne Sürme Çekmiş ( https://www.youtube.com/watch?v=t6o343Srh3Q ) 

.  Yüzüne Dolan Her Gece ( https://www.youtube.com/watch?v=Ms6Gd6ivJMc ) 

. Tam Üç Sene ( https://www.youtube.com/watch?v=TQEiQApQOLU ) 

. Beyoğlu’ndan Geçerken ( https://www.youtube.com/watch?v=uJ9D5ysmEAo ) 

. Gece Gel Eğlenelim ( https://www.youtube.com/watch?v=q1p64XpTqrk ) 

. Gelmiş İken Buraya ( https://www.youtube.com/watch?v=Z95BXcjxtWQ ) 

. Ağlarım Çağlar Gibi ( https://www.youtube.com/watch?v=3Sox5O64XY8 ) 

. Fırat ( https://www.youtube.com/watch?v=JMqz6AcTTQ0 ) 

. Demedim Hiç Ona Kimsin ( https://www.youtube.com/watch?v=PnwDGfD-nQ0 ) 

. Bahçenizde Sümbül Olsam Sevdiğiniz Bir Gül Olsam ( https://www.youtube.com/watch?v=F7m4vqMAGdQ ) 

. Köpürürsün Badeler Taşsın Dökülsün Neş’eler Gelsin ( https://www.youtube.com/watch?v=EJSqOOAAzLk )

. Süzüp Süzüp de Ey Melek, O Çeşm-i Nim-Habını ( https://www.youtube.com/watch?v=FdRDOMPUVXQ )

. Bir Nev-Civansın Şuh-i Cihansın ( https://www.youtube.com/watch?v=T08S-8nhI9A )

. Etme Beyhude Figan Vazgeç Gönül ( https://www.youtube.com/watch?v=V9pP51nAu6Y )

. Çicekten Nağmeden Bir Deste Bağlar ( https://www.youtube.com/watch?v=8Rw0n1LLTyc ) 

. Ey Gül Ne Acep ( https://www.youtube.com/watch?v=YSLtMSwXqpY ) 

. Sende Acep Uşşaka Eziyet mi Çoğaldı ( https://www.youtube.com/watch?v=Yw7A2CcZKbc ) 

. Ömrüm Seni Sevmekle Nihayet Bulacaktır ( https://www.youtube.com/watch?v=tlhHTenuuiE ) 

. Biz Heybeli’de Her Gece Mehtaba Çıkardık ( https://www.youtube.com/watch?v=fjEvYM0nQbE ) 

. Yemenimin Uçları ( https://www.youtube.com/watch?v=_dTbEUqc7DA ) 

. Kıldı Zülfün Tek Perişan ( https://www.youtube.com/watch?v=Udu6CxeqvIo ) 

. Ay Öperken Suların Göğsünü ( https://www.youtube.com/watch?v=ESTDnvcTges ) 

. Balkonda Saatlerce Düşündüm ( https://www.youtube.com/watch?v=puc8gui7Wm0 ) 

. Gönlüme Ayrılık Acısı Çöktü ( https://www.youtube.com/watch?v=4rQvC_-0dzA ) 

. Sahilde Saba Rüzgarı ( https://www.youtube.com/watch?v=aBmGyMkTbxU ) 

. Yavrum Diye Sızlanayım ( https://www.youtube.com/watch?v=fso3LdzLAgA ) 

. Kaşlar Kara Gözler Kara ( https://www.youtube.com/watch?v=2ku0uNYzik4 ) 

. Bir Yer ki Sabah olmayacaktır ( https://www.youtube.com/watch?v=JvBvnkaGJBc ) 

. Leylakların Hayali Salkımların Emeli ( https://www.youtube.com/watch?v=tYLppJrB8p0 ) 

. Hala Yaşıyor Kalbimin En Gizli Yerinde ( https://www.youtube.com/watch?v=NaP77hyE2WA ) 

. Aşkınla Yanan Gönlüme ( https://www.youtube.com/watch?v=s5mq4F3t8Js ) 

. Delisin Deli Gönlüm ( https://www.youtube.com/watch?v=TZYEDUBxrFY ) 

. Sabah Yıllardan Beri ( https://www.youtube.com/watch?v=vmZTd7se_yE )

. Yine de Kaynadı Çoştu ( https://www.youtube.com/watch?v=qVazQiTZR9I )

. Yürü Dilber Yürü Ömrümün Varı ( https://www.youtube.com/watch?v=2-vYSDzBc1M )

. İki de Turnam Gelir Allı Kareli ( https://www.youtube.com/watch?v=xUORkz4Lkgo )

. Tuna Tuna Yeşil Tuna ( https://www.youtube.com/watch?v=Z5Z7VcPL4Og )

. Yine Aşkı Bana ( https://www.youtube.com/watch?v=BaepjoGGxtM ) 

. Yaşlı Gözlerimi Kuruttum Bu Gece ( https://www.youtube.com/watch?v=gQQEoiBd8jM ) 

. Haydi Uşaklar Bakalım ( https://www.youtube.com/watch?v=ADwYWp2OhPI ) 

. Dursun Kaptan ( https://www.youtube.com/watch?v=nESZJ07RFJU ) 

. Gizli Derdim Kalbimdedir ( https://www.youtube.com/watch?v=7mOGnnGdX2I ) 

. Mehtap Dalgın Bakıyor ( https://www.youtube.com/watch?v=mb2J9nwq1AE ) 

. Akşam Oldu Yine Gölgenle ( https://www.youtube.com/watch?v=jUsH-aAscH8 ) 

. Gecenin Matemini Aşkıma Örtüp ( https://www.youtube.com/watch?v=McijrEQgHCk ) 

. Ömrümün Neş’esiz Geçti Baharı ( https://www.youtube.com/watch?v=jotpCT2TYkc ) 

. Esmer Yüzüne Taptım Sözüne ( https://www.youtube.com/watch?v=TOZ9Ax0L5sA ) 

. Bekledim de Gelmedin ( https://www.youtube.com/watch?v=-xR5_qyvQqQ ) 

. Sormam Aramam ( https://www.youtube.com/watch?v=5OkK3kF_kno ) 

. Yaz Geldi Cicim Eğlenelim Zevk Edelim ( https://www.youtube.com/watch?v=dOa9UT6ZXt4 ) 

. Gündüzüm Gecem Oldu ( https://www.youtube.com/watch?v=EOzdeZ9VI4A ) 

. Ateş Gibi Yanmıştı ( https://www.youtube.com/watch?v=oF-ANzcLRq4 ) 

. O Gözlerin Ne Kadar Kara ( https://www.youtube.com/watch?v=_SYlpnD8Fz0 ) 

. Gelmez Oldu Hiç Sesin ( https://www.youtube.com/watch?v=SNlObt4UaJA ) 

. Sanki Köpüren Su Gibi ( https://www.youtube.com/watch?v=USyyyiZ5AFQ ) 

. Çok Uzakta Biri Var ( https://www.youtube.com/watch?v=qSrmCRsf-54 ) 

. Eklemedir Koca Konak  ( https://www.youtube.com/watch?v=_e5qyDBHLXc ) 

. Gel Gönlüm Senden ( https://www.youtube.com/watch?v=wqLFZXHsiJ8 ) 

. Ağlatan Kadın ( https://www.youtube.com/watch?v=b17uFVoTrNY ) 

. Manastır Türküsü ( https://www.youtube.com/watch?v=Pfk31q-D_Mw ) 

Atatürk, sanatla ilgili düşüncelerini, Türkiye Büyük Millet Meclisindeki konuşmalarında, Çankaya Köşkünde sanatçılarla yaptığı sohbet ve tartışmalarda belirtmiştir. Atatürkün bu konuşma ve tartışmalarda dile getirdiği sanatla ilgili düşünceleri, Türk halkına ileti niteliği de taşımaktadır.

Atatürk, sanatın tanımını şu sözlerle açıklamıştır:
“Sanat güzelliğin ifadesidir. Bu anlatım sözle olursa şiir, ezgi ile olursa müzik, resim ile olursa ressamlık, oyma ile olursa heykeltıraşlık, bina ile olursa mimarlık olur.”
Sanatın, bir toplumun ilerlemesindeki öneminin ve vazgeçilmezliğinin bilincinde olan Atatürk, bu düşüncesini şu sözlerle ifade etmiştir:
“Sanatsız kalan bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş demektir,”
“Bir millet sanata önem vermedikçe büyük bir felâkete mahkûmdur,”
“Dünyada medenî, ileri ve gelişmiş olmak isteyen herhangi bir millet, mutlaka heykel yapacak ve heykeltıraş yetiştirecektir.”
Atatürk ün bu sözleri, sanatla ilgili temel düşüncelerini ifade etmesi bakımından önemlidir.

Atatürk ün sanatçılarla ilgili düşüncelerini ifade ettiği sözleri ise şunlardır:
“Sanatçı, toplumda uzun çalışma ve uğraşlardan sonra alnında ışığı ilk hisseden insandır.”
“Hepiniz milletvekili olabilirsiniz, bakan olabilirsiniz; hatta Cumhurbaşkanı olabilirsiniz, fakat sanatkâr olamazsınız.”

Büyük bir sanatsever olan Atatürk ün gönlünde, müziğin ayrı bir yeri vardı. Bu nedenle millî kültürümüzde önemli bir yer tutan güzel sanatlar içinde müziğe ayrı bir önem vermiştir. Müziğin önemiyle ilgili düşüncelerini, şu sözleriyle ifade etmiştir:

14 Ekim 1925’te İzmir Kız Öğretmen Okulu’nu ziyaretlerinde öğrencilerin “Hayatta musiki lazım mıdır?” sorusuna şu cevabı vermişti:

“Hayatta musiki lazım değildir. Çünkü hayat musikidir. Musiki ile alakası olmayan mahlukat insan değildir. Eğer mevzuu bahis olan hayat insan hayatı ise, musiki behemehal vardır. Musikisiz hayat zaten mevcut olamaz. Musiki hayatın neşesi, ruhu, süruru ve her şeyidir. Yalnız musiki­nin nev’i şayan-ı mütalaadır.”

Atatürkün Müzik Anlayışı
İnsanlığın ortak dili olarak müzik, yine insanlığın ortak mirası olan uygarlık yolundaki konum ve katkıların da göstergesidir.
ATATÜRK; müziği, ulusların kültürel kimliğinin kazanılması, korunması, tanıtımı ve kuşaklara aktarılmasında en etkin unsurların başında görüyordu.
Büyük ATATÜRK, Türk müziği politikasının sağlam temellere dayandırılması için temel ilkeleri tespit ediyor, Türk milletinin güçlü bir müzik potansiyeline sahip olduğunu bilerek, bu müziğin layık olduğu biçimde, çağdaş medeniyet kurallarına göre geliştirilmesini istiyor, Türk gençliğine ve sanatına yeni ufuklar açıyordu. Sanatta ve kültürde köklü bir geçmişe sahip olan Türk milletinin lâyık olduğu seviyeye ulaşması, onun temel emeli ve idealiydi.
Milli ve yerel duygularla harmanlanmış ifadeler evrensel boyut kazanmalı, ulusal müziğimiz aynı zamanda yalnız ülke içinde değil, uluslararası alanlarda da seslendirilebilir olmalıydı.

ATATÜRK, bir müzisyen olmasa da derin bir müzik kültürü ve anlayışına, zevkine sahipti. Müziği seviyordu. Şu sözleri bunu anlatmaktadır:
“Müzik, yaşamın bir parçası değil kendisidir. Yani ‘Hayat Müziktir.’ Müzik ile alakası olan tek varlık, insandır. Müziksiz bir hayat da zaten mevcut değildir.”